اگر که می خواهید خدا و پیغمبر، شما را دوست بدارند، وقتی امانتی به شما سپردند، امانتداری کنید و چون سخن گویید، راست گویید و با همسایگان خود به نیکی رفتار نمایید.
بنگر علی (ع) با چه چیز آن مقام را نزد پیامبر خدا (ص) پیدا کرد، همان را پیروی کن. همانا علی (ع) آن مقام را نزد پیامبر خدا (ص) با راستگویی و امانتداری به دست آورد.
امّت من تا هنگامی که یکدیگر را دوست بدارند، به یکدیگر هدیه دهند، امانت داری کنند، از حرام اجتناب کنند، میهمان را گرامی دارند، نماز را به پا دارند و زکات بدهند، در خیر و خوبی خواهند بود. پس اگر این امور را انجام ندهند، به قحطی و خشکسالی مبتلا خواهند شد.
همه ادیان مقدس الهی، خصوصاً اسلام درتقویت این صفت نیک توصیه های فراوان کرده اند.
·قرآن مجید می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْتُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها» (نساء؛58) همانا خداوند به شمافرمان می دهد که امانت ها را به اهل آن بدهید.
·در آیه هشتم از سوره مؤمنون نیز امانتداری و رعایت امانت از صفاتو خصلت‌های انسان‌های باایمان معرفی شده است:«والذین هم لاماناتهمو عهدهم راعون»
·
حضرت امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «ان الله عزوجل لم یبعثنبیاً الا بصدق الحدیث و اداء الامانة الی البر و الفاجر»
خداوند هیچ پیامبری را بر نیانگیخته، جز به راستگویی و ادایامانت به نیکوکار و بدکار.
·حضرت باقر ـ علیه السلام ـ فرمود: «ثلاث لم یجعل الله عزوجل لاحدفیهن رخصة: اداء الامانة الی البر و الفاجر...» خداوند اجازه ترک سه چیز را به هیچ کس نداده: یکی رد امانت (به صاحبش) می باشد چه نیکوکارباشد چه بدکار... .
پیامبر اسلام، قبل و بعد از بعثت به «محمّد امین» معروف بود و مردم اشیای گرانبهای خود را نزد آن حضرت بهامانت می سپردند. حتی در شب هجرت (لیلة المبیت) که رسول خدا مخفیانه ازمکه خارج شد، امانتهای مردم را که اغلب از کفار بودند، نزد «امّ ایمن» نهاد و به امیرمؤمنان ـ علیه السلام ـ فرمود که در موقع مناسب به صاحبانش برگرداند.
·امیر مؤمنان ـ علیه السلام ـ فرمود: سوگند می خورم که لحظه ایقبل از وفات پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ سه بار از او شنیدم که فرمود:«یا اباالحسن اد الامانة الی البر و الفاجر فیما قل و جل حتیفی الخیط و المخیط» ای علی! امانت را به نیکوکار و بد کار پس بده، کمباشد یا زیاد، حتّی نخ و سوزن.
·همچنین آن حضرت در یکی از وصیتهایش فرمود:«ادّوا الامانات ولوالی قتلة الانبیاء» امانتها را رد کنید، گرچه به قاتلان پیامبران باشد.
مطالبی که بیان شد، اهمیت بسیار زیاد امانتداری را میرساند که ضامن قوام و بقای روابط اجتماعی بر پایه اعتماد عمومی است.
·
ابوحمزه ثمالی می گوید: از امام سجاد ـ علیه السلام ـ شنیدم کهبه شیعیان می فرمود: بر شما باید به ادای امانت، به خدا سوگند اگرقاتل پدرم حسین بن علی ـ علیه السلام ـ شمشیری را که با آن پدرم رابه قتل رسانده، نزد من امانت گذارد به او بر می گردانم.
1 - امانت های مادی: که آیه 283 سوره بقره به این نوع امانت اشاره دارد: «فان امن بعضکم بعضا فلیؤدالذی اؤتمن امانته » ; اگر برخی، برخی را امین دانند و به امانتی بسپارند، بایستی امانت دارنده امانت را به صاحبش برگرداند .
2 - امانت های معنوی که این خود به دودسته تقسیم می گردد: الف) امانت رسالت که آیه 107 سوره شعراء به این نوع امانت اشاره می فرماید: «انی لکم رسول امین »
3 - امانت ولایت: که آیه 72سوره احزاب به این نوع از امانات دلالت دارد و بعضی از مفسرین، امانت را در این آیه شریفه به ولایت الهی معنا کرده اند . یعنی کسانی که به این ولایت برسند، خدای متعال تدبیر امور آن ها را به دست می گیرد . و بعضی دیگر با توجه به روایات، به ولایت اهل بیت ( علیه السلام) و دوستی خاندان رسالت وعرفان مقام مقدس آن ها، معنا کرده اند .
عبدالرحمن بن سیاسبه می گوید: هنگامی که پدرم از دنیا رفت، یکی از دوستان او به منزل ما آمد و پس از تسلیت گفتن، پرسید: آیا پدرت از مال و ثروت چیزی گذاشته؟ گفتیم: نه . کیسه ای به من داد که در آن هزار درهم بود و گفت: این پول رابگیر و در خرید و فروش، سرمایه خود قرار ده . این پول به رسم امانت در دست تو باشد . سود آن را به مصرف احتیاجات زندگی برسان و اصل پول را به من برگردان . بسیار خوشحال شدم . نزد مادرم آمده، جریان را شرح دادم . شبانگاه نزد شخصی از دوستان پدرم رفتم . او سرمایه مرا پارچه های مخصوصی خرید و مغازه ای برایم تهیه کرد . در آن جا به کسب مشغول شدم . اتفاقا خداوند سود زیادی روزی من فرمود تا این که ایام موسم حج فرا رسید . به دلم افتاد امسال به زیارت خانه خدا بروم . پیش مادرم رفتم و قصد خود را به او گفتم . او گفت: اگر چنین خیالی داری، اول امانت آن مرد را رد کن و پول او را بده و بعد برو . من چنین کردم . پس از آن به مکه رفتم . در باز گشت، خدمت حضرت صادق ( علیه السلام) در مدینه رسیدم و عرض کردم: فدایت شوم! من عبدالرحمن پسر سیابه هستم . از پدرم پرسید . گفتم: چیزی به جا نگذاشته . سؤال کرد: پس چطور به حج رفتی؟ من داستان رفیق پدرم و هزار درهمی که داده بود را به عرض ایشان رساندم، ولی آن حضرت اجازه نداد همه جریان را نقل کنم . در بین پرسید: آیا هزار درهم او را داده ای؟ عرض کردم: بلی، به صاحبش رد کردم . فرمود: احسنت! خوب کردی، اینک تو را وصیتی کنم . عرض کردم: بفرمایید . فرمود: بر تو باد به راستگویی و رد امانت که اگر چنین کنی، در اموال مردم شریک خواهی شد . این سخن را که گفت، انگشتان مبارک خویش را درهم داخل نموده و فرمود: این چنین شریک آن ها می شوی . من دستور آن جانب را مراعات نموده و عمل کردم . وضع مالی ام به جایی رسید که زکات یک سال من سه صدهزار درهم می شد .
از این داستان و واقعه تاریخی نتیجه گرفته می شود که صداقت، راستگویی و امانتداری، نه تنها منافاتی با کاسبی ندارد، بلکه روزی انسان را افزون می کند
از خصلت های بسیار زیبا و پسندیده، امانتداری و بازگرداندن بموقع و همراه با حفظ سلامت امانت است. معمولاً انسان درزندگی به انسان های امین نیازمند می شود، تا مال، وسیله، راز یا مطلب مهمی را نزد آنها به امانت بسپارد. امانت گذاری ناشی از اعتماد به امانت گیرنده است. حفظ امانت دیگران، مراعات اعتماد آنها و احترام بهاحساسات پاک انسانی است. امانت و امانتداری از موضوعاتی است که درفرهنگ دینی بسیار مورد تاکید است؛ در قرآن کریم در آیات متعددی بهرعایت امانت توصیه شده است؛ از جمله در سوره نساء آیه 58):«ان اللهیامرکم ان تودوا الامانت الی اهلها » (خداوند به شما فرمان می‌دهدکه امانتها را به اهلش برگردانید
خداوند سبحان در قرآن رعایت امانت را یکی از صفات مؤمنان دانستهو می فرماید: «وَ الَّذِینَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْراعُونَ» مؤمنان کسانی هستند که امانتها و پیمان خویش را رعایت میکنند.
·امیر مؤمنان ـ علیه السلام ـ فرمود:«راس الاسلام الامانة» سراسلام، امانتداری است
·و نیز فرمود: «اذا احب عبدا حبب الیه الامانة» وقتی خدا بنده ایرا دوست بدارد، امانتداری را محبوب او می گرداند.
امانتداری اگر در جامعه گسترش یابد، سایه رحمت «دیگر دوستی را» بر سر مردم می گستراند و پیوند میان افراد اجتماع را محکمتر می کند.
·پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: «لا تزال امتی بخیرمالم یتخاونوا و ادوا الامانة» امت من همیشه در خیر و سلامت است تازمانی که به یکدیگر خیانت نورزند و ادای امانت کنند.
·امام کاظم ـ علیه السلام ـ فرمود: «انّ اهل الارض لمرحومون ماتحابّوا ادّوا الامانات و عملوا بالحقّ» تا وقتی که زمینیان بهیکدیگر محبت کنند و امانت دار باشند و به حق عمل نمایند مورد رحمتند.
·امیر مؤمنان علی ـ علیه السلام ـ فرمود: «استعمال الامانة یزیدفی الرّزق» به کارگیری امانت، روزی را زیاد می کند.
در اسلام به همان اندازه که امانتداری،شریف و ارجمند است، خیانت در امانت، نکوهیده و زشت است و در ردیف گناهان کبیره جا گرفته است.
·
پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ فرموده است: «لیس منا منخان مسلماً فی اهله و ماله» آنکه به ناموس و مال مسلمانی خیانت کند،از ما نیست.
·
امیر مؤمنان علی ـ علیه السلام ـ فرمود:«شر الناس من لا یعتقدالامانة و لا یجتنب الخیانة» بدترین مردم کسی است که به امانت معتقدنباشد و از خیانت پرهیز نکند.
